فرش سجاده کاشان در دوره صفوی

تولید فرش و پای انداز در کاشان از قبل از دوره صفویه بوده است. اما تولید انبوه فرش و یا تولید فرش های زربفت و گران قیمت ابریشمی و با کیفیت هنری عالی, ظاهراً از دوره صفویه شروع می گردد؛ دوره ای که در آن حامی هنر بودند و به دلیل زمینه های فرهنگی و مذهبی, شهر کاشان را مورد توجه ویژه قرار می دادند. طرح های محرابی و اسلیمی از اولین طرح هایی بودند که قبل از اسلام وجود داشتند ولی بعد از آن با تغییراتی متحول شدند و نه تنها در فرش(قالی) و فرش سجاده ای، در کاشی سازی و کتاب آرایی هم سهم اساسی را بر عهده گرفتند.
طرح محرابی (یا به تعبیری مهرابی) وضع استثنایی داشت از طرفی زاینده یک سنت دیرین در ایران باستان متشکل از دو بخش «مهر» و «آبه» به معنی ساختمان طاقدار و گنبد مانند است مانند مهرابه طاق بستان و مهرابه آناهیتا. از طرف دیگر بعد از ظهور اسلام، محراب به عنوان قبله مسجد و مکانی برای خواندن نماز، دعا و مناجات تلقی شد و پنج بار در کلام الهی مسطور در قرآن مجید از آن یاد گردید.

آنچه در تمدن صفوی به نام «جانمازی» و «محرابی» در فرش ایران به کار رفت و امروزه با نام های فرش سجاده, سجاده فرش و فرش سجاده ای می شناسیم, طرحی است که نگاره اصلی آن طاق محراب مسجد است. در معماری اسلامی، محراب تورفتگی وسط دیوار مسجد است که در جهت شهر مکه قرار دارد و قبله را نشان می دهد و اغلب در ضلع جنوبی دیوار مسجد برپا می شود. در واقع قلب مسجد، محراب است که باشکوه ترین هنرهای ایرانی و اسلامی از قبیل انواع گچ بری، کاشی کاری و خوشنویسی در آن بکار رفته است. فرش(قالی)های محرابی و یا همان فرش سجاده اکثرا با آیاتی از قرآن مجید و نگاره هایی همچون سرو، سرستون، قندیل، گلدان، درخت، گل یاس و برخی گلبرگها همراه با کتیبه هایی از خطوط کوفی، نسخ، نستعلیق و ثلث تزیین شده اند. معروفترین فرش(قالی) های جانمازی یا سجاده فرش  مربوط به زمان صفوی، فرش جانمازی یا فرش سجاده متروپولیتن نیویورک که نظیرش در موزه آستان قدس رضوی نگهداری می شود و فرش جانمازی  (محرابی حوضی قندیلی) و جانمازی (محرابی خطی ترنج دار) در موزه فرش ایران و جانمازی موزه ملی ایران است.

فضل الله حشمتی رضوی تهران، سمت، ۱۳۸۹ صفحه: ۲۰۴ـ۲۰۳

لینک ها: صفحه اصلی – گالری محصولات سجاده فرش – درباره ما – تماس با ما

شرکت فرش سجاده مناجات